Goede middag allemaal,
Bedankt voor jullie talrijke opkomst vandaag voor de plechtige inhuldiging van de eerste gerestaureerde vliegtuigloods.
Het gemeentebestuur wenst er inderdaad een plechtig moment van te maken omdat het niet zomaar een project is maar wel heel uniek.
Grimbergen is trots op haar erfgoed en wenst terecht te investeren in de toekomst van de loodsen.
Wat is het belang van deze loodsen (of hangars)? [1]
Daarvoor moeten we eigenlijk echt wel een duik nemen in de geschiedenis.
Enkele data
Ik vond daar heel wat informatie over via de webstek van hangarflying met erg interessante artikels over de Belgische burgerlijke en militaire vliegerij. De hoofdredacteur is trouwens Frans Van Humbeek, inwoner van onze gemeente en vandaag aanwezig.
- in september 1939 had het Belgische Ministerie van Defensie een reservevliegveld aangelegd in Grimbergen. Dit was een gebied van ongeveer 35 hectaren
- de Duitse bezetter breidde uit en voorzag in infrastructuur
- na de bevrijding gebruikten enkele eenheden van de RAF, maar ook Amerikaanse troepen het terrein
- in 1946 droegen de geallieerden de Belgische vliegtuigen over aan de burgerlijke autoriteiten
- het ministerie van Defensie besloot om het vliegveld niet langer voor militaire doeleinden te gebruiken en stond het terrein af aan de Regie der Luchtwegen
- de sportvliegerij en de opleiding voor de nationale burgerluchthaven zou voor regio Brussel een plaats krijgen in Grimbergen.
Architectonische parel
De weliswaar relatief onbekende aannemer, Alfred Hardy, had met het ontwerpen van de cirkelvormige vliegtuigloodsen een groot project beet. Hardy was een creatief denker. In één van de tekeningen van de loodsen was ook een bijgebouwtje voorzien dat je kon beklimmen om de zwemkom hierboven te bereiken. Maar dat bleef bij een idee.
In 1947 werd de eerste loods gebouwd en beide loodsen waren midden 1948 afgewerkt. Hardy gebruikte gewapend beton om de paddenstoelconstructie te bouwen. Nadien werden de poorten geplaatst.
Evident was het niet. Er ging veel denk- en overtuigingwerk aan vooraf om deze niet-evidente constructies, die bovendien heel erg duur waren, opgestart en gerealiseerd te krijgen.
Samen met het aannemersbedrijf Blaton-Aubert werd aan Hardy in samenwerking met de Poolse ingenieur Samuel Chaikes de bouw van de 2 loodsen door de minister toegekend. Een andere kandidaat had nochtans een voorstel ingediend dat 60 procent minder duur was, namelijk rechthoekige loodsen.
Zoals zo vaak golden toen al de principes: “waar een wil is, is een weg” en “samenwerking loont”. Daarom zou ik graag de mensen die het allemaal initieerden toch even willen vermelden: Gentse hoogleraar Gustave Magnel, secretaris-generaal van het Ministerie van verkeerswezen Malderez, de directeur van het bestuur der Luchtvaart Edmond Crabbe, en natuurlijk Blaton en Hardy zelf. Maar ook de 80 à 100 mensen op de werf.
De circelvormige loodsen kostten destijds 7 miljoen Belgische frank (175.000 euro). En de rechthoekige loodsen, die werden ook gebouwd. Men wilde immers een vergelijking maken tussen de efficiëntie van de cilindervormige en rechthoekige loodsen.
Elke loods heeft een straal van 27 meter, en dus zeker minstens 50 diameter en is 7 meter hoog. De koepel van de paddenstoelconstructie rust op een ringbalk die gedragen wordt door 4 kolommen waarin de afwatering verloopt. De metalen schuifpoorten bevinden zich op dubbele rails die op elke plaats geopend kunnen worden, waardoor de vliegtuigen efficiënt geplaatst kunnen worden.
Gevolg was wel dat onze de hangars internationale erkenning kregen. Info over de loodsen werd getoond in 1964 op de tentoonstelling in het MoMA, het Museum of Modern Art in New York. Niet lang erna overleed Alfred Hardy.
Beschermd erfgoed dat gekoesterd moet worden -> restauratie
In 2000 kwam het terrein in handen van de gemeente Grimbergen, nadat het eerder in 1989 was overgeheveld geworden naar Vlaanderen.
En in 2007 werden de loodsen beschermd erfgoed. En dit onder meer omwille van de vrijdragende gewapende betonconstructie.
Intussen onderging de constructie van staal en beton verouderingsverschijnselen zoals betonrot en roest. En er waren lichte verzakkingen ontstaan.
Aanvankelijk waren de poorten voorzien van glas. Rond de jaren ‘70/’80 werd het glas vervangen door doorzichtige golfplaten. We wilden de oude glorie daarom terug herstellen in een hedendaags jasje aan materialen.
Ook omwille van een beter gebruiksgemak werd er daarom een dossier opgestart voor de restauratie van de loodsen. Voormalig erfgoedschapen Marc Van Godsenhoven startte het renovatiedossier op in 2017 en ik mocht overnemen vanaf 2019. Ook schepenen van gebouwen Chris Selleslagh en Kirsten Hoefs waren en zijn sterk betrokken.
Waar staan we nu ?
Intensieve samenwerking bij de restauratie
Het restauratiedossier gebeurt in nauw contact met het Vlaams Agentschap Onroerend Erfgoed.
Terwijl de restauratie aan de 2de vliegtuigloods hierlangs nog bezig is en nog een reeks maanden voor de boeg heeft, zijn we blij met het kunnen inhuldigen van deze loods.
- eerste fase: in 2017 werd er een premie aangevraagd en de werken startten effectief in 2021:
- Dringende onderhoudswerken van de stalen poorten (rails, wielen en wiellagers werden onder handen genomen)Vervanging van de dakrandenRestauratie van de centrale daklichtenBetonherstellingen
- Basisonderhoudswerken aan de kalibreerschijf (die gebruikt wordt om vliegtuigkompassen te ijken)
- tweede fase: in 2022 en 2023 werd een nieuwe aanvraag voor erfgoedpremie ingediend voor de werken buitenschrijnwerk die in 2024 plaatsvinden:
- Vervanging van het oude, vergeelde polycarbonaten buitenschrijnwerk door transparant polycarbonaat
- Schilderwerk van de platen onderaan de poorten
De totale kost van het project bedraagt meer dan 2 miljoen euro excl. btw, maar een subsidiëring ten belope van 900.000 euro is voorzien.
Er werd en wordt intensief gewerkt met bouwbedrijf Pit-Eiffage, waaronder eerder Joni en nu Maarten, de architecte Lotte Van Hemelrijck van Arch Teco, de dienst gebouwen, bv. Michaël Debusscher, Sarah Renault, en vooral nu Laura Wilts. Maar vooral René Van Campenhout, hier aanwezig, is de kracht die een zeer groot belang heeft bij het succes van de renovatiewerken.
René volgde en volgt, als vertegenwoordiger van het RVG, Recreatief Vliegveld Grimbergen en die de uitbating van het vliegveld op zich neemt, nauwgezet de werfvergaderingen op en gaf vaak zijn gewaardeerde meningen op cruciale momenten.
Oprechte dank René om de vertrouwde en constante factor te zijn bij deze werken. Zonder jou zou het ongetwijfeld veel moeilijker geweest zijn.
Gebruikers[2]
Omdat de structuur zo uniek is, was het soms zoeken om de juiste oplossingen te vinden. En soms moesten zaken helemaal opnieuw worden gedaan of aangepast worden bv. om de vliegtuigjes op een vlotte manier in en uit te krijgen. Ook met een aantal dames hebben we getest of dames ook een vliegtuigje succesvol kunnen verplaatsen over de rails.
Het grote voordeel van de loodsen is dat bijna elk vliegtuig met de neus aan een poort staat. Kleine vliegtuigen met een vleugelspanwijdte van ongeveer 10 meter en het staartvlak minder dan de helft zijn er welkom.
Er werd dus uiteraard geluisterd naar de gebruikers van de loodsen, de mensen die een vliegtuigje hebben of gebruiken. Van een gebruiker kreeg ik gisteren nog het bericht zeer fier en dankbaar te zijn.
Zoals René al aangaf helpen de loodsen het realiseren van een droom van nogal wat mensen, namelijk kunnen vliegen. Er zijn twee clubs die vliegles mogen geven in de elementaire opleiding: PPL (Private Pilot Licence), vergelijkbaar met het behalen van een rijbewijs maar dan heel wat ingewikkelder. Maar ook privé-eigenaars kunnen onder de voorwaarden van RVG hun vliegtuig stallen. Er zijn 67 vliegtuigen gebaseerd in de loodsen op het vliegveld waarvan 25 in elke ronde loods.
Ontsluiting (openstellen voor en informeren van het publiek)
We maken in Grimbergen graag de link tussen ons erfgoed en ontsluiting ervan, d.w.z. inwoners en bezoekers kennis laten maken met erfgoed.
De gemeente heeft een aantal gidsen die bezoekers graag rondleiden, best voor rondleidingen via het toeristisch infopunt de aanvraag doen. Er is steeds vooraf goedkeuring door het RVG vereist.
En het CC Grimbergen-Strombeek zal hier in september een activiteit organiseren.
We hebben de loods ook opengesteld voor het grote publiek tijdens Open Monumentendag in 2022.
Maar we zetten dit uniek erfgoed ook in de schijnwerpers via de zomerse activiteit voor kinderen “schatten van vlieg”, waar de winnares, hier in ons midden, een vlucht met een vliegtuigje boven Grimbergen won. Cel erfgoed en toerisme stond voor de organisatie in. Ze waren ook de stuwende kracht achter onze nieuwe toeristische gids waar deze loodsen prominent aanwezig zijn.
Graag maak ik ook melding dat Randy Buelens en Frans Van Humbeek binnenkort een boek gaan uitgeven over het vliegveld waarmee ze ons terugkatapulteren in het verleden met haar innemende verhalen.
Op de webstek van Grimbergen kunnen geïnteresseerden het restauratieverloop volgen via restauratie vliegtuigloodsen.
Afsluiter
Tot slot nog een woord van dank aan onze diensten Aankoop en Facility, financiën, en communicatie; zij zijn intussen ook goed op de hoogte en toonden aan het belang van de restauratiewerken te begrijpen.
Ook de collega’s in het college hebben dit project eigenlijk altijd gesteund.
We hopen op een vlot verder verloop van de restauratie van de tweede loods. Ik denk dat de creatievelingen van destijds tevreden zouden zijn met het resultaat al is het zwembad er echt nooit van gekomen.
En dan kunnen we nu de officiële inhuldiging van deze loods laten plaatsvinden met het doorknippen van het lint, waarna jullie uitgenodigd zijn in café ’t Vliegveld voor een drankje en hapje.
Indien er technische vragen mochten zijn, dan staan de architecte en René klaar om deze te beantwoorden.
Bedankt voor de komst.
[1] www.hangarflying.eu: “vliegtuigloodsen in de kijker op open monumentendag 2022” met o.m. opsomming van de geschiedkundige gegevens. Met vraaggesprek met een werkman die de loods mee bouwde.
[2] René Van Campenhout van RVG (Recreatief Vliegveld Grimbergen, uitbater van het vliegveld) heeft de restaurtatiewerken intensief opgevolgd en de link gelegd met de gebruikers.
